12.02.06 Chronologie van Belgisch Congo, vanaf het begin van de kolonie tot de onafhankelijkheid

1908

20 augustus: Het Belgisch parlement keurt de annexatie van Congo goed.

18 oktober: Belgisch koloniaal handvest.

1909

maart: De Union Minière du Haut-Katanga (UMHK) brengt de eerste productie uit KOLWEZI op de markt;

17 december: Leopold II sterft.

1910

Afschaffing van de belasting in natura; oprichting van het ‘algemeen vice-gouverneurschap’ van KATANGA;

2 mei: Veralgemening van het systeem van ‘gezagsgebieden voor stamhoofden’;

5 juli: Het decreet over het verblijfsrecht codificeert het systeem van ‘relegatie’ (een soort van binnenlandse verbanning).

1911

Oprichting van ‘Administratieve sectoren’ en van de ‘Adviescommissie’;

14 april: Oprichting van een NV ‘Huileries du Congo belge’ (HCB);

30 juni: Eerste keer dat er koper wordt gegoten in Elisabethstad.

1912

28 maart: Koninklijk besluit dat de ‘Territoria’ (ex ‘Zones’) in het leven roept

20 mei: F. FUCHS, Algemeen Gouverneur.

1913: Oprichting in BUTA van de eerste ‘school voor kinderen van leidinggevende personen’ en er verschijnen ‘buitengewone centra’ om de wijken van de Congolezen die voor blanken werken aan te duiden; oprichting van de ‘oostelijke provincie’ in de buurt van de Falls; KASAI wordt erkend als diamantrijke regio.

1915: De ‘Adviescommissie’ wordt de ‘Regeringsraad’; verhaal van de mystica Maria Nkoi (Maria Luipaard) in het land Ekonda.

1916, 5 januari: E. HENRY, Algemeen Gouverneur.

1917: De invoering van ‘verplichte oogsten’ op vraag van de Algemeen Directeur van Landbouw van het Ministerie van de kolonies E. LEPLAE; de ‘HCB’ richten de ‘Societe anonyme d'Entreprise commerciale du Congo belge’ (SEDEC) op; eerste priesterwijding van een autochtone priester.

1918, 8 januari: Bepaling dat de Zwarten niet in stedelijke gebieden en bepaalde Europese agglomeraties mogen rondlopen tussen 21u30 en 04u00;

16 juli: Decreet dat de rassenscheiding in de steden oplegt.

1919: Paul PANDA FARNANA, jong vrijwilliger van de Grote Oorlog, sticht de ‘Congolese Unie’ in BRUSSEL; de Commissie voor de Verdediging van de Autochtonen schat dat sinds het begin van de Europese bezetting, de Congolese bevolking al minstens gehalveerd is.

1920: De UMHK produceert kobalt; ontstaan van de eerste legendes van de ‘Mitumbula’ (de blanke kannibalen) in KASAI.

1921

Begin van de exploitatie van uraniumvindplaatsen in SHINKOLOBWE.

30 januari: M. LIPPENS, Algemeen Gouverneur;

19 februari: Eerste proces van de Anioto-maatschappij (luipaard-mannen uit de regio van Hoog-Aruwimi, anti-Europese beweging).

18 maart: Simon KIMBANGU heeft een droom;

19 maart: Hij geneest een kind; het kimbanguïsme wordt geboren;

23 maart: Decreet dat de Vereniging van Functionarissen en Agenten van de Kolonie erkent, een vereniging waarin autochtonen en kleurlingen worden uitgesloten;

3 oktober: Simon KIMBANGU wordt ter dood veroordeeld door een militaire rechtbank;

november: ALBERT I zet zijn straf om in levenslang.

1922: Een commissie die werd samengesteld door de liberale minister voor de kolonies, Louis FRANCK, stelt dat het koloniaal onderwijssysteem eerst aan de opvoeding en pas dan aan de opleiding van de leerlingen moet denken; de ‘Kitawala-beweging’ (van ‘Watch Tower’, wat in 1934 de ‘Getuigen van Jehova’ wordt) vindt een plaats in Katanga.

1923

LEOPOLDSTAD wordt een ‘stedelijk district’; inhuldiging van een ‘mwami’ Hutu aan het hoofd van de uit KIVU geïmmigreerde Banyarwanda (terwijl dat traditioneel een Tutsi moet zijn; de ‘Banyamulenge’ zouden in het begin een groep Rwandezen zijn geweest, zo genoemd door zij die zich gevestigd hadden in 1881, omdat ze zich naar MULENGE richtten).

24 januari: M. RUTTEN, Algemeen Gouverneur.

1924: Liberaal minister van de kolonies, Louis FRANCK schrijft: "Voor de morele opvoeding moeten we vooral op de evangelisatie rekenen. Zonder evangelisatie kunnen we niets blijvend doen. Deze overtuiging staat los van elke geloofs- of dogma-overtuiging. Ze steunt op de observatie dat de religie en het mysterie diep in het inheemse leven geworteld zijn. Slechts een ander religieus gevoel, van een hoger niveau, maar even diepgaand, lijkt in staat om de traditionele invloeden te vervangen en om de moraliteit van de autochtonen op een hoger niveau te brengen."

1926

11 februari: Bepaling betreffende autochtone verenigingen die de eerste juridische beschikking over de ‘geëvolueerden’ bevat;

15 april: Decreet dat de rechtbanken van sectoren en gebieden waar stamhoofden het voor het zeggen hebben, organiseert.

1927, 11 juli: Inhuldiging in LEOPOLDSTAD van het ‘monument van de Congolese gedachtenis’ op aanraden van Paul PANDA FARNANA.

1928: Oprichting van een ‘Nationaal comité van Kivu’ om de toevloed van Italiaanse planters af te remmen.

1929: De socialistische afgevaardigde Emile VANDERVELDE klaagt de dwangarbeid aan bij de kamercommissie.

1930-1950: Systematische overbrenging van mensen vanuit de Rwandese kolonie naar de plantages van Kivu en de mijnen in Katanga.

1930

Eerste versie van Kuifje in Congo van HERGE; eerste stakingen van Afrikaanse matrozen.

12 januari: Eerste verschijning van de Courrier d'Afrique.

1931: Tegenstanders van het systeem van het kweken van verplichte gewassen vernietigen alle katoenplantages in de regio van NDENGESE; de opstand van de Pende uit Kwango heeft de dood van meer dan 500 opstandelingen tegen de dwangarbeid bij de Huileries du Congo belge tot gevolg.

1932: Oprichting van een Inlichtingendienst, met een post in elke provincie; de opstand van de palmwijnproducenten in KWILU wordt neergeslagen (meer dan 400 autochtone slachtoffers).

1933

We gaan van 4 naar 6 provincies;

1 juli: Eerste verschijning van het weekblad La Croix du Congo;

22 december: Oprichting van een ‘Nationaal instituut voor de agronomische studie van Belgisch Congo’.

1934, 14 september: Pierre RYCKMANS, Algemeen Gouverneur; hij schrijft: "De kolonie doet een beroep op de toewijding van nationale missies om zeker in het elementair onderwijs te kunnen voorzien. Met zeer bescheiden subsidies –iets meer dan 8 000 000 BEF- kunnen 350.000 zwarte kinderen les volgen aan een basisschool. Buitengewoon resultaat, waar alle kolonies jaloers op zijn."

1936: Oprichting van inheemse boerenstanden om de landbouwers te groeperen en om ze zo te plaatsen dat hun productiviteit vergroot.

1937: Begin van de bouw van kampen voor bannelingen en strafkolonies.

1940: Edgar SENGIER, baas van de UMHK, stuurt 1.000 ton uranium naar de VS; oprichting van de ‘Association des Bakongos’ (ABAKO).

1941, 8 december: De troepen schieten op stakers in LUBUMBASHI met als resultaat 40 tot 60 doden en een honderdtal gewonden.

1942, 18 september: SENGIER verwittigt kolonel NICHOLS dat het uranium waar de Amerikanen op wachten al in New York is aangekomen.

1944

20 juni: Opstand van de ordehandhavers in LULUABOURG;

12 oktober: De inlichtingendienst van de algemene overheid opent de secties ‘pers’, ‘radio’, ‘cinema’ en ‘bibliotheek’.

1945: Oprichting van de ‘Union des Intérêts sociaux congolais’ (UNISCO); La Croix du Congo neemt als ondertitel Journal des Evolués congolais; oprichting van de Voix du Congolais.

1946

Verschijning van de eerste lekenscholen, enkel bestemd voor de blanken; tweede versie, nu in kleur, van Kuifje in Congo; de woordvoerder van de UNISCO, Joseph KASA-VUBU, houdt een toespraak over het ‘recht van de eerste bewoner’; Oprichting in KATANGA van L'Etoile-Nyota, een tweetalige krant;

Maart: De ‘geëvolueerden’ uit LEOPOLDSTAD krijgen de toestemming om zich te organiseren in een ‘Confederation generale des Syndicats indigènes’.

31 december: E. JUNGERS, Algemeen Gouverneur; het aantal ‘geëvolueerden’ wordt op 5.609 geschat.

1947

Een administratie inzake Veiligheid wordt op poten gezet;

31 augustus: De autochtone autoriteiten en rechters, de onderofficieren, de zwarte geestelijken en de hulpagenten van de administratie krijgen geen zweepslagen meer.

1948, 12 juli: Bepaling waardoor een ‘burgerlijke verdienstenbrief’ in het leven wordt geroepen.

1950: Eerste Afrikanen worden toegelaten tot officiële lekenscholen; Paul BRIEN, van de ULB schrijft: "Echt overwegen om universiteiten voor zwarten op te richten in Congo is om verschillende redenen niet mogelijk. Het universitair onderwijs veronderstelt een intellectuele, morele en sociale voorbereiding die in Belgisch Congo nog lang niet is bereikt. Die namaak-universiteit lijkt me zeer gevaarlijk omdat ze, naar mijn mening, bij de zwarten meer ijdelheid zou opwekken dan dat ze wetenschappelijk of ethisch onderlegd zouden zijn."

1951: Dood van Simon KIMBANGU in de gevangenis van Elisabethstad.

1952

De FGTB (Waalse tak van het ABVV) richt scholen op om vakbondskaderleden op te leiden in LEOPOLDSTAD, ELISABETHSTAD en STANLEYSTAD; de Congolese rechtbanken spreken 20.000 veroordelingen uit voor inbreuken die worden gerangschikt onder de rubriek ‘opleiding en werken ten voordele van de gemeenschappen’;

1 januari: L. PETILLON, Algemeen Gouverneur; het aantal ‘geëvolueerden’ wordt op 7.661 geschat;

maart: Oprichting van het ‘Office des Cités Africaines’;

17 mei: Een decreet bevestigt het statuut van ‘ingeschrevene’, de houders daarvan genieten (in principe) van alle burgerlijke rechten die de wet aan de Belgen toekent.

1954

In volle schoolstrijd, beslist de liberaal minister van de kolonies Auguste BUISSERET dat in Congo een netwerk van officiële scholen wordt opgericht;

Oktober: Oprichting van de Lovanium-universiteit.

1955

Oprichting van de eerste athenea van het officieel netwerk; ongeveer 10% van de bevolking gaat naar school; begin van de bouw van een stuwdam en een waterkrachtcentrale in Inga.

mei-juni: Reis van koning BOUDEWIJN (‘Bwana Kitoko’, de knappe jongeman) naar Congo en Rwanda-Urundi;

26 oktober: Decreet dat de officiële universiteit van Belgisch Congo en Rwanda-Urundi opricht.

1956

februari: Publicatie van de Franse versie (de Nederlandse versie dateerde van 1955) van het Dertigjarenplan van Jef VAN BILSEN; eerste Congolese universitair behaalt een diploma psychologie aan de UCL; eerste Congolese bisschop wordt gewijd in Kisantu;

29 juni: Het episcopaat van Belgisch Congo en Rwanda-Urundi wordt uitgeroepen;

30 juni: Manifeste Conscience africaine als Congolees antwoord op het Dertigjarenplan;

23 augustus: Joseph KASA-VUBU leest de pers het Manifeste de l'ABAKO voor als antwoord op het voorgaande.

1957

Joseph Désiré MOBUTU, vroeger nog bij de politie, wordt medewerker bij de liberale krant uit LEOPOLDSTAD L’Avenir; eerste gemeenteraadsverkiezingen; de regeringsraad van Leopoldstad bespreekt de mogelijkheid om het Nederlands als vak in te voeren in Congo;

10 mei: Decreet dat de ‘autochtone kiesdistricten’ doet ontstaan, aanzet tot een representatief systeem.

1958

Oprichting van officiële normaalscholen; wereldtentoonstelling in Brussel;

5 juli: H. CORNELIS, Algemeen Gouverneur;

24 augustus: Generaal DE GAULLE spreekt in BRAZZAVILLE de magische zinnen uit: "L'indépendance, quiconque la voudra, pourra la prendre aussitôt. La métropole ne s’y opposera pas." (De onafhankelijkheid kan door eender wie meteen worden opgeëist. De metropool zal zich er niet tegen verzetten);

4 oktober: Oprichting van de Katangese partij CONAKAT die niet veel later zal worden geleid door Moïse TSHOMBE;

10 oktober: Oprichting in LEOPOLDSTAD van de ‘Mouvement national congolais’ (MNC);

8 november: Een koninklijk besluit verbiedt het gebruik van de zweep door de politie;

5-13 december: Conferentie van de Vereniging van Afrikaanse Volkeren in ACCRA (Ghana) in het bijzijn van Patrice LUMUMBA en zonder Joseph KASA-VUBU, die het land niet mocht verlaten;

24 december: De werkgroep voor de studie van het politiek probleem van Belgisch Congo, opgericht in juli in BRUSSEL, stelt voor om met de politieke emancipatie in Congo te beginnen.

1959: De Lovanium-universiteit krijgt een onderzoekskernreactor van het type TRIGA, de eerste in Afrika;

4 januari: Een volksopstand wordt bloedig neergeslagen in LEOPOLDSTAD.

1960, 20 januari – 20 februari: Belgisch-Congolese rondetafelconferentie in BRUSSEL; de Afrikaanse jazzgroep ‘Indépendance cha-cha’ wordt opgericht;

27 januari: De datum voor de onafhankelijkheid wordt vastgelegd;

30 juni: De onafhankelijkheid wordt uitgeroepen in LEOPOLDSTAD; toespraak van koning BOUDEWIJN, van president Joseph KASA-VUBU en, onverwacht, van eerste minister Patrice LUMUMBA.

(met dank aan Lessius Hogeschool – Antwerpen)