hedendaagse Congolese literatuur (Congocultuur)

Maar naast deze orale literatuur bestaat er ook een belangrijke hedendaagse literatuur in de vorm van theaterstukken, romans, poëzie enz., door Congolese schrijvers en schrijfsters. We geven U hier enkele vertegenwoordigers uit deze artistieke wereld.

 

Paul LOMAMI TSHIBAMBA

Lomami Tshibamba werd in 1914 geboren uit Congolese ouders in Brazzaville, maar in 1920 keerden deze terug naar Kinshasa. Hij studeert aan het Klein-Seminarie van Mbata-Kiela, en na verschillende andere bezigheden wordt hij journalist bij de “Voix du Congolais”. Hij publiceert kritische artikels tegen de Belgische kolonisatie en gaat in ballingschap naar Brazzaville van 1950 tot 1959. Daar is hij één van de belangrijkste krachten achter het tijdschrift “Liaison”.
Toch heeft hij in Congo (Léopoldville) sukses als schrijver. In 1948 behaalt hij de prijs van de “Foire coloniale” te Brussel met zijn novelle “Ngando”. Daarna publiceert hij nog verhalen en novellen: Faire médicament; La récompense de la cruauté; Ngemena;etc. Doorheen zijn hele oeuvre is hij trouw gebleven aan de verbeeldingswereld van de Afrikaanse traditie. Lomami Tshibamba wordt beschouwd and de pionier van de hedendaagse Congolese letterkunde.

 

Antoine-Roger BOLAMBA

Bolamba werd geboren in 1913 en hij is één van de eerste Congolese schrijvers. Lange tijd was hij de woordvoerder voor de “évolués” in de kolonie. Van 1945 tot 1959 leidde hij het tijdschrift La Voix du Congolais. In 1955 werd hij bekend door zijn dichtbundel Esanzo: chants pour mon pays (voorwoord door L.S. Senghor). In deze bundel klinkt de volkstraditie door van de Mongo. Hij haalde er de inspiratie voor zijn bekend gedicht “Lokolé” – een gedicht dat hem dezelfde bijnaam opleverde.

 

Valentin-Yves MUDIMBE

Mudimbe zag het levenslicht in 1941 in Jadotville (nu Likasi), Katanga. Hij behaalde een licentie in hedendaagse letteren aan de Universiteit van Lovanium en een doctoraat in de letteren aan de Universiteit van Leuven (België). Zijn academische carrière leidde hem van de “Université Nationale du Zaïre” van 1970 tot 1980, tot de “Duke University” (USA) waar hij nu nog doceert. Hij heeft Zaïre moeten verlaten omdat hij niet meer akkoord kon gaan met de politiek van Mobutu.
Mudimbe is ongetwijfeld de meest getalenteerde van de Congolese schrijvers en heeft het diepst de literatuur van zijn land beïnvloed. Als literator is hij vooral bekend voor zijn poëtisch werk (Déchirures, 1971; Entretailles, 1973; Les Fuseaux parfois, 1974) en zijn romans (Entre les eaux, 1973; Le bel immonde, 1976; L’écart, 1979 –Ned. Vert. De Afstand, 1989; Shaba deux, 1989). Grote invloed heeft hij in de Angelsaksische wereld met zijn filosofisch werk (o.m. The Invention of Africa, 1988; The Idea of Africa, 1994; Parables and Fables, 1991). Hij  heeft hierin op een bijzonder diepgravende manier het eigene en het geconstrueerde van een “afrikaans kennen” onderzocht.

 

Georges NGAL MBWILL A PANG

Geboren in 1933 te Mayanda (bij Idiofa). Ngal studeerde filosofie en theologie aan het Groot-Seminarie van Mayidi en behaalde de doctoraatstitel met een thesis over Aimé Césaire in 1968, in Zwitserland. Hij doorliep een academische carrière in Congo, Europa en de USA. Hij is literatuurcriticus (Aimé Césaire, un homme à la recherche d’une patrie, 1994), romanschrijver (Giambatista Vico, 1975; L’errance, 1979; Une saison de symphonie, 1994), literatuurtheoreticus en filosoof.

 

Zamenga Batukezanga

Zamenga werd geboren in de Bas-Congo in 1933 en werkte als sociaal assistant. Hij heeft groot succes geoogst als schrijver met korte, eenvoudig geschreven verhalen, bestemd voor een groot publike (Les hauts et les bas, 1971; Souvenirs du village, 1971; Bandoki. Les sorciers, 1972; Carte Postale, 1974; Sept frères et une soeur, 1975; Un croco à Luozi, 1982; Chérie Baso, 1983; Mon mari est en grève, 1986; Un boy à Prétoria, 1989, etc.). Zijn schrijfstijl en zijn onderwerpen maakten hem tot de meest gelezen Congolese schrijver. Hij stierf in 1998.

 

Clémentine Madiya Faïk-Nzuji

Kwam ter wereld in 1944 in Tshofa, Kasaï. Ze studeerde aan de Lovanium universiteit en behaalde een doctorat d’état te Parijs. Ze doceert aan de UCL (Université Catholique de Louvain, België). Dr. Faïk-Nzuji leidde in de jaren zestig de literaire kring “La Pléïade du Congo”. In die periode publiceerde ze haar eerste dichtbundels (Murmures, 1967; Le Temps des Amants, 1969). Daarna richtte ze zich meer op de linguïstiek en de mondeling overgeleverde literatuur; deze nieuwe oriëntatie had een grote invloed op haar latere dichtwerk (Lenga et autres contes d’inspiration traditionnelle, 1976; Gestes interrompus, 1976) en op haar novelles (Frisson de la mémoïre; le Masque).

 

Philippe Elebe Lisembe

Elebe werd geboren in 1937 in de Equateurprovincie. Hij studeerde in Oost-Duitsland en werd daarna joernalist en persattaché op de Congolese ambassade te Alger. Daarnar vestigde hij zich in Europa. Elebe schreef verschillende dichtbundels (Mélodie africaine, 1970; Solitude, 1973), theaterstukken (Simon Kimbangu ou le Messie Noir, 1972) en verhalen (Souvenirs d’enfance, 1975).

 

Pius NGANDU NKASHAMA

Ngandu Nkashama werd geboren in 1946 in Mbuji-Mayi. Hij studeerde eerst aan de Lovanium Universiteit, en vervolgens in Straatsburg waar hij een doctoraat behaalde over de “kosmische beeldspraak in de Afrikaanse poëzie”. Hij doceerde aan de “Université Nationale du Zaïre”, aan de “Universiteit van Annaba” te Algerije om zich uiteindelijk in Frankrijk te vestigen. Zijn omvangrijk œuvre heeft zijn wortels in de tragische geschiedenis van zijn land sedert de onafhankelijkheid. Zijn eerste publicatie is een poëziebundel (Crépuscule équinoxial, 1977), maar hij schrijft daarna een tiental romans (onder meer Le fils de la tribu, 1983; La malédiction, 1983;  Le Pacte de Sang, 1986; La mort faite homme, 1986; Des mangroves en terre haute, 1991; Le doyen mari, 1995), en verzamelbundels van de Afrikaanse literatuur.

 

MWEYA Tol’ande Elisabeth- Françoise

In 1949 geboren in Kinshasa; ze behaalde een licentie in de letteren en werd daarna joernaliste. Ze publiceerde dichtbundels (Remous de feuilles, 1972) en novelles (Ahata, gevolgd door Récits d’une damnée, 1977).

 

KAMA KAMANDA

Kamanda is afkomstig uit Luebo (Kasaï) waar hij geboren werd in 1952. Hij is sedert lange jaren vluchteling in België. Hij is dichter en verteller (Chant de brumes, 1986; Eclipse, 1987; Les Contes du griot, 1988; La Nuit des Griots, 1991; Les contes du crépuscule, 2000).

 

Charles DJUNGU-SIMBA

Geboren in Kamituga (Kivu) in 1953, Djungu studeerde letteren aan de universiteit van Lubumbashi. Hij werkte als journalist op de Nationale Televisie van Zaïre en doceerde literatuur aan het “Institut Pédagogique National” te Kinshasa. Hij moest vluchten uit het land en verblijft nu in België. Hij publiceerde onder andere Cité 15 (L’Harmattan, 1989), On a échoué (Ed. du Trottoir, 1991), En attendant Kabila (EPO, 1997) en Ici ça va. Récit d’exil (Atelier des écrivains marginaux, 2000). Hij gaf ook verschillende verhalenbundels uit voor de jeugd.

 

François-Thomas KAWATA ASHEM TEM

(°1949, Kikwit – Frankrijk 2004)) Kawata doceerde aan de “Université Nationale du Zaire” (Unaza), was attaché aan het Ministerie voor Nationale Opvoeding, producent en presentator van een televisie-uitzending “Dossier Ouvert”. In 1980 gaat hij naar Frankrijk waar hij geschiedenis en aardrijkskunde doceert. Zijn eerste roman Des cendres et des flammes, werd uitgegeven in 1980.

 

YOKA LYE Mudaba

Lye Yoka werd geboren in Kinshasa in 1947, en is “Kinois” in hart en nieren. Hij studeerde aan de universiteit van Lovanium en behaalde een doctoraat in de letteren aan de Université de Paris III. Hij was directeur van het Nationaal Theater te Kinshasa en doceerde aan het “Institut National des Arts”. Hij werd vervolgens attaché aan het Ministerie voor Cultuur in Congo, en tenslotte Kabinetschef. Zijn literair œuvre bestaat uit theaterstukken (Kinshasa, 1975; Tshira, 1984); schalkse essays die getuigen van een haarscherp sociologisch observatievermogen (Lettres d’un Kinois à l’oncle du village, 1995; Signes de Vie, 1999, beide bij Institut Africain/L’Harmattan, Tervuren); zijn novelles, waarvan een aantal weren overgenomen in de laatstgenoemde werken, kregen verschillende malen de prijs voor de beste franstalige novelle (Le fossoyeur, Stop, Chant de cygne).

 

EMONGO LOMOMBA

Emongo is afkomstig uit de Sankuru, en werd geboren in Katako Kombe (Oost-Kasaï) in 1960. Hij studeerde filosofie aan de “Facultés Catholiques de Kinshasa” en behaalde een doctoraat aan de Université Libre de Bruxelles. Hij emigreerde achteraf naar Canada. Zijn eerste roman, L’instant d’un soupir, verkreeg de prijs van de “Inter-alliance franco-zaïroise” in 1984, en werd uitgegeven bij Présence Africaine in 1988. Daarna publiceerde hij romans (Muana Mayi) en essais (Le  nouvel esclavage, 1997; Esclave, libère-toi, 1997).

 

Norbert MOBYEM MIKANZA

(1944-1994). Mobyem leefde voor het theater. Hij creëerde het “Theater van de kleine neger” in Kikwit (1967-1969) en achteraf het Nationaal Theater van Zaïre. Hij hertaalde in de officiële landstalen van Congo werken van klassieke auteurs als Gogol en Molière. Hij schreef verschillende theaterstukken in het Frans (Pas de feu pour les Antilopes, 1970; La bataille de Kamanyola, 1975; Procès à Makala, 1977; Notre sang, 1991).

 

Dieudonné Mukala KADIMA-NZUJI

(°1947, Banzyville-Mobaye). Kadima-Nzuji studeerde te Lovanium en vervolgens te Luik (België) waar hij een doctoraat behaalde in de letteren. Hij doceerde aan de Universiteit Marien Ngouabi te Brazzaville. Zijn œuvre omvat vooral dichtbundels: Les Ressacs, 1969; Redire les mots anciens, 1971. Hij is een bekend literair criticus (Littérature zaïroise de langue française, 1986).

 

Pie TSHIBANDA (Wamuela Bujitu)

Tshibanda werd geboren te Kolwezi in 1951. Hij studeerde psychologie te Kisangani en keerde daarna terug naar Lubumbashi waar hij in het onderwijs ging.n Hij publiceerde er voornamelijk kleine romans (De Kolwezi à Kasaji, 1980; Je ne suis pas un sorcier, 1981…). Tshibanda is zo een beetje de Ernest Claes van de Congolese letterkunde. Hij beschrijft altijd het leven van gewone mensen, in hun gewoon verdriet en vreugde. Zijn werk is een ideale ingangspoort om de wereld van de gewone Congolese mensen te leren kennen. Tshibanda is in de eerste plaats een diep humanist: altijd is er uitkomt, altijd laat hij de poort open voor goedheid en hoop, die de Congolezen er met onvoorstelbare moed terug bovenop helpen. Nooit zit er een spoor van bitterheid in zijn werk. Het maakt hem in Congo tot een van de meest populaire schrijvers, die in wijde kring gelezen wordt. In 1994 was hij het slachtoffer van de etnische zuiveringen tegen de Kasaïers in Katanga en hij moest vluchten naar België. Hier is hij bezig met op dezelfde manier als in Congo de harten van de mensen open te stellen. In zijn vele conferenties en (solo) theaterstukken slaagt hij er in een echte communicatie tussen blank en zwart tot stand te brengen. Hij gaf tot nu toe in België één boekje uit: Un fou noir dans le pays des blancs, 1999.