22.01.19 Nieuw boek omschrijft Leopold II als 'grootste staatshoofd uit Congolese geschiedenis' (CF)

Dit boek zal zeker de nodige aandacht opwekken op een moment dat het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren wordt omgedoopt tot AfricaMuseum, schrijft Cros. Het nieuwe AfricaMuseum maakte naar eigen zeggen werk van een serieuze 'dekolonisatie'. Voor sommigen gaat het allemaal veel te ver, voor anderen nog lang niet ver genoeg.

In zijn boek wil Jean-Pierre Nzeza Kabu Zex-Kongo het hebben over de erfenis die Leopold II naliet aan de Congolezen. Hij heeft daarbij oog voor diverse facetten van het personage, de negatieve en de positieve.

Dr. Nzeza was 11 jaar oud toen Belgisch-Congo in 1960 een onafhankelijk land werd. De voorbije jaren hoorden we vooral het discours tegen Leopold II, en weinig of niets over zijn verwezenlijkingen, aldus de auteur. De zware kritiek op Leopold II had natuurlijk àlles te maken met het grote leed dat de inwoners van Congo-Vrijstaat moesten ondergaan onder zijn bewind. Maar volgens Nzeza houdt de kritiek geen rekening met 'de globale context van die tijd' en wordt er ook veel te weinig vergeleken met wat er in vele andere kolonies gebeurde. "De pleidooien tegen Leopold II stoelen op documentatie die vooral van Britse origine is en dus tendentieus." Nzeza merkt op dat de Europese koloniale mogendheden destijds rivalen waren, waarbij de jaloezie en de 'hidden agendas' niet uit de lucht waren. Die concurrentie speelde zeker tussen Londen en Brussel.

 

Volgens dr. Nzeza is Leopold II niet te verdedigen als het gaat om het grote leed van de Congolese bevolking onder zijn regime. Tegelijk vindt hij wel dat 'een groot deel van zijn erfenis aan rehabilitatie toe is'. De auteur is van mening dat Leopold II ook grote verwezenlijkingen waarmaakte waar de Congolezen nu nog voordeel zouden kunnen uithalen 'mits goed bestuur'. "Leopold II toont aan de Congolese elites het belang van patriotisme en van werken voor de grootsheid van een land en zijn volk."

 

In de 19de eeuw zochten heel wat Europese landen naar kolonies. Leopold II koesterde lang de ambitie om een kolonie te geven aan België. Hij kwam in contact met de Britse ontdekkingsreiziger Stanley, die in Londen geen interesse vond voor Centraal-Afrika. Later zouden de Britten daar spijt van krijgen. "Ze brachten de Congo-Vrijstaat in opspraak om de hand te kunnen leggen op Katanga en zijn mijnrijkdommen", luidt het. In 1908 probeerde Londen de overname van Congo-Vrijstaat door België te saboteren door voorwaarden te formuleren. Maar andere landen volgden die lijn niet. In 1911 tekenden de Britten met Duitsland een geheim akkoord over een herverkaveling van Afrika; de Duitsers zouden daar geen gevolg aan geven. In 1937 bood de Britse premier Neville Chamberlain aan Hitler 'de helft van Belgisch-Congo' aan in ruil voor vrede in Europa; maar de Führer weigerde.

 

Dr. Nzeza schrijft over de inspanningen van Leopold II om één Congolese staat uit te bouwen en die groter te maken. Congo werd erg groot, en dat zou volgens Nzeza hebben geholpen om de Rwandees-Oegandese invallen (1998-2003) te doen mislukken.

 

Volgens de auteur ijverde Leopold II voor de éénmaking van Congo door de etniciteit te vervangen door een nationaliteit. "Hij legde de basis voor een gemeenschappelijke cultuur via het onderwijs, een multi-etnische 'Force Publique' die Lingala sprak, een nauwgezette administratie en wetten die uitgingen van 'nultolerantie'. Hij tekende de staat uit en is dus de vader van Congo."

Leopold II effende het pad voor een Congo dat onafhankelijk kon zijn tegenover andere landen, maar momenteel valt dat wel gigantisch tegen, betreurt Nzeza. "In 1960 – het jaar van de onafhankelijkheid – is Congo een opkomend en welvarend land. De Congolezen hebben op dat moment de hoogste levensstandaard van heel Afrika."

Volgens de auteur is een come-back mogelijk voor de Congolezen. "Maar daarvoor heeft het land een buitengewone leider nodig, iemand van het kaliber van Leopold II, iemand die de staat organiseert, een genie op het vlak van staatsadministratie, een beslagen manager."

 

In het boek duiken ook bepaalde simplismen op, vindt Marie-France Cros. "Bijvoorbeeld de opmerking dat Congo nu gespaard blijft van identitaire gevechten." "De geografische kaarten zijn niet zo helder, ze zijn in kleur maar worden afgedrukt in zwart-wit."

 

Jean-Pierre NZEZA KABU ZEX-KONGO is onderzoeker en leerkracht. Hij studeerde diergeneeskunde, agronomie, humane en sociale wetenschappen. Hij is doctor in de geografie en in de praktische ontwikkeling in de Derde Wereld. In 2016 publiceerde hij onder het pseudoniem Max Michel het boek 'Refonder l'État au Congo-Kinshasa pour stabiliser une Nation à la dérive'.

(c) CongoForum, 22.01.19