Kritisch voor Congo, en kritisch voor onszelf (Els Hertogen)

Vandaag brengt de Congolese president Félix Tshisekedi een bezoek aan ons land. Een goede zaak, vindt Els Hertogen, zolang de druk niet afneemt op zijn regering om de mensenrechten te respecteren.

Het bezoek van de Congolese president Félix Tshisekedi aan ons land is belangrijk. De diplomatieke relaties tussen België en Congo zijn de voorbije jaren danig bekoeld. Consulaten werden gesloten, de militaire samenwerking werd stopgezet, Brussels Airlines mocht niet meer dagelijks op Kinshasa vliegen en de verwijten tussen ministers vlogen heen en weer. Het staatsbezoek van Tshisekedi moet daarin verandering brengen. Dat het de Belgische regering menens is, blijkt uit de bezoeken die er gepland staan: bedrijfsleiders, de eerste minister en zelfs de koning zullen de Congolese president welkom heten.

Opnieuw goede relaties aanknopen met de Congolese regering is in veel opzichten een goede zaak, zeker als dat kan bijdragen tot het deblokkeren van enkele grote dossiers. Zo lopen de bilaterale akkoorden voor ontwikkelingssamenwerking binnenkort ten einde, maar de onderhandelingen voor een nieuw akkoord zijn door de grote spanningen nooit begonnen. Als er de komende maanden geen werk wordt gemaakt van de onderhandelingen voor zo’n nieuw ­akkoord, dan dreigt de aanzienlijke Belgische steun in de gezondheidszorg, het ­onderwijs en de landbouw tegen 2021 volledig stil te vallen.

De diplomatieke mat

Toch mag ‘de hernieuwing van de nauwe relatie tussen de DRC en België’ (zoals het in het perscommuniqué van Buitenlandse Zaken staat) niet betekenen dat ons land plots zijn kritische stem verliest. De Congolese burger is er niet bij gebaat als mensenrechtenschendingen of corruptie plots onder de diplomatieke mat worden geveegd.

Dat mensen uit de entourage van de president genoemd worden in een recent corruptieschandaal, is een reden tot voorzichtigheid

Onze regering moet dus alert blijven voor de mensenrechtenschendingen en het uitblijven van eerlijke verkiezingen in Congo. België was de voorbije jaren niet blind voor de tienduizenden Congolezen die de straat opgingen om respect voor de grondwet en eerlijke verkiezingen te eisen en gaf forse en terechte kritiek op de repressie die daarop volgde. Betogingen werden verboden, activisten werden opgepakt en betogers neergeschoten. De Kasaï-provincies, Tanganyika, Noord- en Zuid-Kivu, Beni, Yumbi: de lijst van gebieden waar de voorbije jaren mensenrechten werden geschonden en misdaden tegen de mensheid ­gepleegd, is eindeloos. Er is sprake van een totale en aanhoudende straffeloosheid. Ook van lokale verkiezingen, die oorspronkelijk deze maand zouden plaatsvinden, is niets meer te merken. De hervatting van de bilaterale relaties kan niet betekenen dat deze thema’s uit de weg worden gegaan en dat de druk op de Congolese regering ­afneemt om de mensenrechten te respecteren en eerlijke verkiezingen te organiseren.

Belgische wandaden

Daarnaast moet de strijd tegen corruptie dé prioriteit zijn van de Belgische samenwerking met Congo. Corruptie is een van de grondoorzaken van de armoede, de ongelijkheid, de onveiligheid en de straffeloosheid in het land. Premier Sylvestre Ilunga kondigde onlangs de oprichting aan van een bijzondere eenheid binnen Justitie die corruptie zal bestrijden. Dat is alvast een goede zaak. Ons land zou moeten bekijken hoe het de onafhankelijkheid van Justitie en andere goede voornemens kan ondersteunen, maar uiteraard zonder naïef te zijn. Dat mensen uit de entourage van de president genoemd worden in een recent corruptieschandaal is een reden tot voorzichtigheid.

We verwachten ook dat ons land zijn lidmaatschap van de VN-veiligheidsraad gebruikt om het mandaat, de financiering en de efficiëntie van de VN-troepenmacht ­Monusco te versterken. De voorbije jaren is de aanwezigheid van Monusco een twistpunt geweest tussen Congo en de internationale gemeenschap. De Amerikaanse president Donald Trump maakte van besparingen op VN-vredesmissies een verkiezingsbelofte. Toch is de aanwezigheid van VN-blauwhelmen een absolute noodzaak in het instabiele Oost-Congo, met meer dan honderd gewapende groepen en met een gefragmenteerd regeringsleger dat een slechte reputatie heeft op het vlak van mensenrechten.

Tot slot: België moet ook kritisch zijn voor zichzelf. Zo kan er eindelijk begonnen worden met een proces dat leidt tot een ­officiële erkenning van de wandaden die in Belgisch-Congo hebben plaatsgevonden.

Opiniebijdrage van Els Hertogen, directeur 11.11.11

Ook verschenen in de krant De Standaard, 16.09.19

Beeld: Els Hertogen
Bron: 11.11.11