Wat heeft het eerste jaar van president Tshisekedi opgeleverd? (CongoForum)

KINSHASA – Heeft Félix Tshisekedi na twaalf maanden bewind de DR Congo op het spoor naar verandering gezet? Toen hij exact een jaar geleden zijn eed aflegde als president van de Democratische Republiek Congo, werd dat alvast begroet als een historisch moment. Het ging immers om de eerste vreedzame machtsoverdracht in bijna 60 jaar Congolese geschiedenis. Al jaren is dit land – dat op een berg ertsen zit, waaronder ook een essentieel element voor elektrische wagens – steeds verder aan het wegzinken in aanslepende gewapende conflicten en in corruptie.

Bij de verkiezingen van december 2018 versloeg Tshisekedi als vaandeldrager van de oppositie onder leiding van de UDPS, de kandidaat van zijn voorganger Joseph Kabila. Maar de uitslag werd fel betwist door de andere oppositiekandidaat, Martin Fayulu, die volgens velen de échte overwinnaar was. Dat was alvast geen goed begin voor een leider die verklaarde het sterk verdeelde land rond zich te willen verenigen en tegelijk geconfronteerd werd met enorme uitdagingen zoals een Ebola-epidemie, jarenlange gewapende conflicten in het oosten van het land, een totaal onaangepaste infrastructuur en een naar adem snakkende economie.

Hoog tijd dus om eens te bekijken hoe Tshisekedi de zes belangrijkste sociaal-politieke en economische sleutelproblemen heeft aangepakt.

Conflict in het oosten

Bij zijn eedaflegging engageerde Tshisekedi zich om ‘een sterk Congo te bouwen, gericht op ontwikkeling in vrede en veiligheid’. De president heeft weliswaar gepoogd om de veiligheidssituatie te verbeteren maar de bevolking in het oosten van het land voelt zich zeker niet veiliger dan twaalf maanden geleden.

Een van zijn grootste uitdagingen is dan ook het aanslepend geweld in het oosten waar het bestaan van tientallen gewapende groeperingen haar tol blijft eisen. Het leger heeft terrein teruggewonnen op de ADF (Forces Démocratiques Alliées), een rebellengroep met Ugandese wortels maar nu gebaseerd in de regio Beni. Het voorbije jaar heeft deze militie haar aanvallen nog opgevoerd en zich gewroken op de burgerbevolking: in drie maanden tijd werden meer dan 200 burgers vermoord.

“Tijdens mijn verkiezingscampagne heb ik de gelegenheid gehad die streken te bezoeken en ik was werkelijk geraakt én gekwetst door de situatie die ik daar aantrof”, verklaarde Tshisekedi aan de BBC. “Ik heb er me toe verbonden al het mogelijke te doen om vrede te brengen.” De president gaf alvast het leger opdracht om een commandopost te vestigen in Beni, in het hart van de ADF-terreur. Sommige groepen werden verjaagd, wat alvast een hart onder de riem was voor de strijd tegen de milities. In de strijd tegen een andere groep werden bovendien twee topfiguren van de Rwandese Hutu-beweging FDLR gedood. Maar tal van andere gewapende groupuscules blijven in de regio actief; sommige daarvan zijn betrokken bij de illegale handel in grondstoffen. De aanvallen tegen burgerdoelen blijven overigens voortduren. Rebellen, soms slechts gewapend met machetes, kunnen op gelijk welk moment toeslaan. Het leger krijgt bij dat alles het verwijt dat het met een conventionele oorlogsstrategie tracht te antwoorden op deze uitdaging.

Ebola-epidemie

Al bij zijn aantreden werd de president geconfronteerd met een snel om zich heen grijpende Ebola-epidemie, ook alweer in het oosten. Intussen vormt deze epidemie de tweede zwaarste Ebola-haard ter wereld. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bestempelt die crisis als een acuut internationaal gezondheidsprobleem. De strijd tegen dit dodelijke virus wordt hierbij voortdurend ondergraven door het wantrouwen tussen de lokale bevolking en de gezondheidswerkers. Dit dan nog versterkt door allerlei mythen en desinformatie én door regelrechte aanvallen tegen leden van de Ebola-interventieploegen.

Momenteel worden in de getroffen zones twee vaccins uitgetest om de verspreiding tegen te gaan. De regering-Tshisekedi kon hierbij rekenen op belangrijke buitenlandse hulp. Het lijkt er alvast op dat het aantal nieuwe besmettingsgevallen vermindert. Volgens de WHO blijft het echter moeilijk om dit met absolute zekerheid te bevestigen omdat heel wat gebieden door de onveiligheid moeilijk te bereiken zijn. Het ontslag van minister van Volksgezondheid Oly Ilunga als gevolg van onenigheid over de manier waarop de bestrijding werd georganiseerd, heeft hoe dan ook zware tegenstellingen aan het licht gebracht over de te volgen strategie tegen Ebola.

Mazelen

De nieuwe president kreeg ook de strijd tegen een mazelenepidemie op zijn bord. Dit zeer besmettelijke virus heeft sinds begin 2019 in Congo meer dan 300.000 mensen getroffen met ziektegevallen in elk van de 26 provincies. Minstens 6.000 mensen zijn inmiddels aan de ziekte overleden: méér dan aan Ebola. Volgens de WHO gaat het om de ergste mazelenuitbraak ter wereld. Ook daar heeft de regering internationale hulp kunnen aanspreken maar voor Tshisekedi zal dit ongetwijfeld een voortdurende uitdaging blijven gedurende de nog resterende vijf jaar van zijn ambtstermijn.

Land heropbouwen

Al bij zijn aantreden lanceerde de president zijn ‘zijn urgentieprogramma van de eerste honderd dagen’. “Met zeer weinig middelen zijn we begonnen om scholen te bouwen, ziekenhuizen, wegen en bruggen te herstellen evenals veerboten in te leggen om het stroomverkeer aan te zwengelen”, verklaarde Tshisekedi aan de BBC. Het Observatorium voor Overheidsuitgaven (ODEP), een Congolese ngo, heeft heel wat kritiek op de manier waarop de offertes werden uitgeschreven. Bovendien werden nog maar weinig projecten écht gerealiseerd en wat er werd gerealiseerd, dekt slechts een fractie van de infrastructuurnoden van het land. De betrokken ngo heeft er ook haar twijfels bij dat de extra-uitgaven wel echt werden besteed aan verbeteringswerken zoals de regering beweert…

Armoede terugdringen

Ondanks zijn enorme rijkdommen behoort Congo wat het gemiddeld inkomen betreft, tot de vijf armste landen ter wereld. Het merendeel van de Congolezen moet het volgens de Wereldbank stellen met minder dan 2 dollar per dag. Dat dagelijks inkomen is weliswaar sinds het begin van deze eeuw geleidelijk gestegen maar het is duidelijk dat er nog een lange weg is af te leggen. De president verklaarde de armoede te willen bestrijden. In dat kader begon hij de overheidsuitgaven op te trekken. In de loop van zijn eerste bewindsjaar is de staatsbegroting manifest gestegen van 6 naar 11 miljard dollar. Maar de vraag stelt zich meteen: waar de nodige centen vinden om deze trend voort te zetten? In de entourage van de president is men ervan overtuigd dat het geld kan worden gevonden door de strijd tegen de corruptie. Tot op heden is echter nog geen dollar teruggevonden en is ook nog geen enkele autoriteit, verdacht van corruptie, in verdenking gesteld. Volgens de woordvoerder van de president is het gerechtelijk apparaat bezig met onderzoeken. Wel zijn de belastinginkomsten op sommige vlakken, zoals bijvoorbeeld grond- en eigendomsbelastingen, toegenomen om mee te helpen de uitgaven te dekken. Het overgrote deel van de bevolking wacht echter ongeduldig op enige verbetering van haar sociaal-economische situatie.

Politieke spanningen

Ondanks zijn overwinning was Tshisekedi aangewezen op een compromis met het kamp van zijn voorganger, Joseph Kabila. Die controleert immers de meerderheid in het parlement. Het vergde uiteindelijk zeven maanden onderhandelingen vooraleer tussen beide partijen een consensus kon worden gevonden om een regering te vormen. Het voorbije jaar waren de relaties tussen beide partijen vaak gespannen, met verwijten over en weer en soms zelfs met gewelduitbarstingen. Toch lijkt er aan beide kanten een wil om het systeem te laten functioneren.

Sinds zijn aantreden is er met president Tshisekedi alvast een politiek klimaat gegroeid dat afsteekt tegen dat tijdens de laatste jaren onder Kabila. Zo werden er politieke gevangenen vrijgelaten en kon een aantal sleutelfiguren van de oppositie die in ballingschap leefden, terugkeren. Die spelen nu zonder vrees hun rol.

© CongoForum, 27.01.20 (PVb)

Aan de hand van BBC-verslaggeving.

Beeld : er is nog altijd veel armoede in de DR Congo
Bron: Zoom Eco