Debat over koloniale standbeelden: Kinois hebben andere dingen aan hun hoofd (CongoForum)
KINSHASA – In België en West-Europa is er nu veel discussie over de vraag of bepaalde koloniale standbeelden uit het straatbeeld moeten verdwijnen. Heel anders is de situatie in de Congolese hoofdstad Kinshasa, meldt de openbare omroep RTBF. Daar staat het ruiterstandbeeld van Leopold II nog altijd op een rustige plek, omringd door het groen. Het beeld van Leopold II heeft er gezelschap van een standbeeld van Albert I, zijn opvolger. En ook de ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley, die Leopoldstad (nu Kinshasa) stichtte, staat er op zijn sokkel.
Deze standbeelden zijn te zien in het presidentiële park van Mont-Ngaliema, waar je zicht hebt op de Congorivier die Kinshasa en Brazzaville van elkaar scheidt. De plek wordt bewaakt door militairen. Je vindt er ook een etnografisch museum en de resten van een begraafplaats voor Europeanen die pioniers waren in Belgisch-Congo. Het museum is dicht wegens het coronavirus. De medewerkers daar hebben maar heel weinig gehoord over de commotie rond Leopold II in België, zo blijkt.
In Antwerpen (Ekeren) is ondertussen een beeld van de vroegere koning weggehaald. In Brussel zijn diverse beelden van Leopold II gevandaliseerd. Ook in andere Belgische steden was er vandalisme. Zelfs beelden van Boudewijn moeten eraan geloven voor sommige activisten.
De actievoerders associëren Leopold II met het geweld van de kolonisatie: dwangarbeid, lijfstraffen, afgehakte handen. Volgens de groep ‘Réparons l’Histoire’ was Leopold II verantwoordelijk voor ‘meer dan 10 miljoen Congolezen’. Een cijfer dat niet wetenschappelijk vast staat: er zijn uiteenlopende schattingen, en de cijfers variëren zeer sterk. Zeker is wel dat de exploitatie in de Congo-Vrijstaat (1885-1908) gepaard ging met veel wreedheden en brutaliteit vanuit een streven om zoveel mogelijk winst te maken voor Leopold II en een aantal holdings en hun aandeelhouders. En dat veel Congolezen stierven door moordpartijen, represailles, ziektes, ondervoeding, uitputting, dwangarbeid.
Black lives matter
De beroering in België is mee in de hand gewerkt door ‘Black lives matter’, een beweging die op gang kwam in de VS na de tragische dood van George Floyd. In Engeland werd een beeld van een vroegere slavenhandelaar aangevallen, in de VS wordt Christoffel Columbus onder vuur genomen.
Op 30 juni 2020 viert de DR Congo haar 60ste verjaardag als onafhankelijke natie. “Voor ons staat het standbeeld van Leopold II voor een stuk geschiedenis, een herinnering”, legt historicus Isidore Ndaywel uit. “Het is een referentie voor onze kinderen”, bedenkt José Batekele, de directie van de collectie in het Nationaal Museum. “In België willen sommigen monumenten vernielen omdat er daar een grote Afrikaanse diaspora is. Wij nemen daar akte van. Het is een zaak onder de Belgen die ons niet direct aangaat”, vindt Ndaywel.
Andere prioriteiten
“In Congo hebben we nu andere prioriteiten”, stelt de historicus, die veel respect geniet in het Congolese middenveld. Ndaywel verwijst naar de slachtpartijen in Oost-Congo en de corruptie in het land.
“Leopold II, dat is het verleden, een traumatiserend verleden”, reageert de jonge bankier Moïse Tangamo in Gombe, de zakenwijk van Kinshasa. Hij pleit voor onderwijs dat uitlegt wat er precies is gebeurd ten tijde van de slavernij en de kolonisatie van héél Afrika.
‘Palais de la Nation’
Het bronzen beeld van Leopold II stond niet altijd op de heuvels van Mont-Ngaliema. Dit beeld werd in 1928 ingehuldigd door koning Albert I. Het stond vroeger aan het ‘Palais de la Nation’, waar de Congolese president zijn kantoren heeft. In 1967 werd het beeld daar weggehaald op bevel van dictator Mobutu, die toen een punt maakte van ‘Afrikaanse authenticiteit’ en het land wilde ‘zaïriseren’. Bijna 40 jaar lang werd het beeld vergeten. In februari 2005 stond het plots weer op de Boulevard du 30 Juin, in het centrum van Kinshasa. Maar dat duurde maar kort.
“Dit beeld behoort tot ons erfgoed”, verklaarde cultuurminister Christophe Muzungu in 2005. “Ik heb besloten om het in ere te herstellen, en ik wil dat ook met andere beelden doen”. Een jaar voordien had de toenmalige president Joseph Kabila een verrassende hommage gebracht aan het werk van Belgische missionarissen en ambtenaren ‘die geloofden in de droom van Leopold II om in het hart van Afrika een staat op te bouwen’.
Leopold II stond dus maar heel even weer op de Boulevard du 30 Juin. Om onduidelijke redenen werd het na 24 uur weer weggehaald. “Er zijn wel dringender problemen in Congo dan de vraag of een beeld van Leopold II hier op zijn plaats staat”, zei een jonge advocaat destijds aan AFP.
Uiteindelijk belandde Leopold II dus in Mont-Ngaliema, op een site die in 2010 werd opgeknapt met steun van de VN-vredesmacht (Monusco). De beelden van Leopold II, Albert I en Stanley staan er samen met een sculptuur ter herinnering van de Congolese soldaten die deel uitmaakten van de Weermacht (Force Publique). “Het idee was om er een openluchtmuseum van te maken”, aldus Ndaywel.
© CongoForum, 13.06.20
Beeld – bron: Mboka Descartes