Koning Filip drukt zijn spijt uit over aantal feiten in Congo-Vrijstaat en koloniale periode (CongoForum)

BRUSSEL – Koning Filip heeft in een brief aan president Félix Tshisekedi zijn diepste spijt uitgedrukt over wandaden die werden gepleegd in Congo-Vrijstaat en tijdens de koloniale periode. De brief is gekoppeld aan het feit dat Congo vandaag 60 jaar onafhankelijkheid viert.

“Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden”, zegt koning Filip. “Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden. Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving”.

Volgens Belgische kranten erkent de vorst dat er een verband is tussen de historische onderdrukking van de Congolezen destijds en het huidige racisme tegen zwarte Belgen. De koning verkoos blijkbaar om te spreken van ‘diepste spijt’ en niet van excuses.

Wat schrijft de koning precies?

De inhoud van de brief :

“Bij de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo houd ik eraan u, en het Congolese volk, mijn hartelijkste gelukwensen aan te bieden.

Deze verjaardag is een uitstekende gelegenheid om onze vriendschappelijke banden te herbevestigen. Wij verheugen ons over de intense samenwerking tussen onze beide landen in verschillende domeinen, en in het bijzonder op het medische vlak. Vandaag vergt de pandemie al onze aandacht bovenop alle andere uitdagingen. Het bevoorrechte partnership tussen België en Congo is een sterke troef om daar het hoofd aan te bieden. Ter gelegenheid van uw nationale feestdag wil ik ons engagement in dit partnerschap bevestigen.

Om onze banden te versterken en de vriendschap tussen onze landen te verdiepen, moeten we in alle openheid en sereniteit met elkaar kunnen spreken over onze lange gezamenlijke geschiedenis.

Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden. Wonden die tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aanwezig in onze samenleving. Ik zal blijven strijden tegen alle vormen van racisme. Ik moedig de reflectie aan die in ons parlement wordt aangevat om definitief met het verleden in het reine te komen.

We moeten naar de toekomst kijken in een geest van samenwerking en wederzijds respect om de mondiale uitdagingen aan te pakken. De strijd voor de menselijke waardigheid en voor een duurzame ontwikkeling vraagt dat we onze krachten bundelen. Deze ambitie koester ik voor onze beide landen en beide continenten, Afrika en Europa.

Door de huidige omstandigheden kan ik helaas niet naar uw mooie land reizen, dat ik graag beter zou leren kennen. Ik hoop dat ik daar spoedig de gelegenheid toe krijg.”

Veel politieke reacties

Het initiatief van de koning leidt tot heel wat reacties. “Goed gedaan en een sterke boodschap van koning Filip”, reageert CD&V-voorzitter Joachim Coens. “Op naar meer respect en een sterke samenwerking. Wie geen lessen trekt uit het verleden, legt een hypotheek op de toekomst.” Kamerlid Els Van Hoof, ook van CD&V, spreekt van een “noodzakelijke maar mooie spijtbetuiging van koning Filip ten aanzien van het koloniaal verleden. Nu moeten we in parlement nog bepalen hoe we er als samenleving voort mee omgaan”.

“Koning Filip zet met zijn persoonlijke brief aan het Congolese volk vandaag een belangrijke stap. Het parlement zal op basis van onderzoek en dialoog mee bepalen hoe we vandaag en morgen omgaan met de moeilijke koloniale geschiedenis van België”, commentarieert Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open VLD) op Twitter. “Je kan bedenkingen formuleren, nuances aanbrengen maar dit is een belangrijke stap voor wie het verleden in de ogen wil kijken. Waardig en moedig. Het brengt erkenning, diepgang en ernst in het debat”, aldus Vlaams minister van Samenleven Bart Somers (Open VLD).

“Sterk en groots. De wonden zien en erkennen is het begin van genezing”, zegt gewezen Open Vld-voorzitster Gwendolyn Rutten. “Het is belangrijk dat deze eerste stap gezet wordt in de erkenning van onze koloniale geschiedenis.

Wouter De Vriendt (groen) is blij met de brief van de koning: “Koning Filip I schrijft geschiedenis. De vorst voelt de veranderde tijdsgeest goed aan en neemt afstand van een van zijn voorvaderen. Dit moedigt de Kamer aan om werk te maken van een officieel rapport met aanbevelingen over ons koloniaal verleden”.

Congo-commissie

“De Congo-commissie gaat binnenkort van start in het parlement”, aldus De Vriendt. “Als een land worstelt met zijn verleden, kun je de verwerking ervan niet uitsluitend overlaten aan academici. Het is aan de politiek om de pijnlijke waarheid te assumeren én om er scherpe conclusies aan vast te knopen. De politiek moet de handschoen opnemen om zo te komen tot een officieel discours, het erkennen van betrokkenheid, richtlijnen over de publieke ruimte en excuses door onze instellingen. Ook over de teruggave van gestolen voorwerpen uit Congo dringt een beslissing zich op.”

Meryame Kitir (sp.a) omschrijft de spijtbetuiging van koning Filip als een belangrijke stap in de juiste richting. “In het erkennen van de fouten uit het verleden. Maar laat het ook en vooral een stap vooruit zijn in de strijd van vandaag tegen elke vorm van discriminatie en racisme”, reageert ze op Twitter. “Nee, spijt lost #racisme niet op. Maar fouten uit verleden onder ogen durven zien is cruciale voorwaarde om te erkennen hoe die vandaag doorwerken. En probleem écht aan te kunnen pakken”, meent een sp.a-politica in het Vlaams Parlement, Hannolore Goeman.

Waals MR-viceminister-president Jean-Luc Crucke verklaarde op Bel RTL dat de kamercommissie die zich over het koloniaal verleden van België zal buigen “de rest van de weg moet afleggen die geopend werd door de koning met een ‘meer dan symbolisch gebaar’”.

Ecolo noemt de brief op verschillende vlakken historisch: “Voor de eerste keer erkent en benoemt een koning in functie wat in die periode gebeurd is. Voor de eerste keer wordt ook het verband gelegd tussen het koloniaal verleden en de huidige gevolgen inzake racisme en discriminatie”, stellen de covoorzitters Rajae Maouane en Jean-Marc Nollet in een persmededeling.

Gewezen Brussels minister Céline Fremault (cdH) spreekt ook van “een historisch gebaar dat onze twee landen en hun burgers dichter bijeen brengt op deze 30 juni”.

Premier Wilmès

Premier Sophie Wilmès ziet de erkenning van het lijden van het Congolese volk als een eerste stap. De Kamer wil een waarheidscommissie oprichten. Wilmès: “Dat werk moet sereen gebeuren, maar we moeten er ook de tijd voor nemen. Dat betekent dat het parlement contradictoire debatten zal leiden over onze huidige blik op het koloniale verleden. De eerste stap is het erkennen van het lijden en onze gezamenlijke geschiedenis.”

“We moeten de geschiedenis niet herschrijven, maar wel begrijpen”, zegt de premier. “We zullen nooit een nieuw hoofdstuk kunnen schrijven in onze gezamenlijke geschiedenis zonder het kennen en erkennen van wat er in het verleden gebeurd is”. Wilmès erkent ook dat er nog veel moet gebeuren om alle discriminaties tegen te gaan en iedereen gelijke kansen te geven.

‘Nieuwe dynamiek’

Auteur en activiste Nadia Nsayi spreekt van een ‘nieuwe dynamiek. “Het debat is natuurlijk niet nieuw, maar ik had dit op dit moment niet verwacht. Toen Kamervoorzitter Patrick Dewael een parlementaire commissie rond het koloniaal verleden aankondigde, dacht ik dat eventuele excuses pas na het onderzoek van die commissie zouden volgen.”

Nsayi stelt vast dat koning Filip niet alleen heel kritisch is over Congo-Vrijstaat maar ook over het koloniaal beleid tot 1960. “Dat is positief. Bovendien kijkt hij niet alleen naar het verleden, maar legt hij ook de link met de samenleving vandaag. Daarmee toont de koning dat hij in onze maatschappij staat”.

Volgens Nsayi moet de parlementaire commissie over het koloniale verleden een duidelijk en sterk mandaat krijgen. “Er moeten experts, ook mensen van Congolese origine, in zetelen. En ook de jonge generatie, die met de ‘Black Lives Matter’-beweging ook een aandeel heeft in dit debat, moet een plaats krijgen”.

“Ook na de koloniale periode zijn er zaken ‘hangende’, zoals de moord op Lumumba of de steun aan het Mobutu-regime. Het is belangrijk om deze zaken aan te kaarten. Ik geloof niet in een oprechte samenwerking tussen onze landen als we het verleden niet in de ogen durven kijken.”

‘Weg vrij voor juridische stappen’

Belgian Youth Against Racism (BYAR) spreekt van een ‘mooie eerste stap’. “Congo-Vrijstraat was een persoonlijke bezit van het koningshuis, dus daar passen persoonlijke excuses”, vindt de groepering. “Zo neemt de koning de eindverantwoordelijkheid en maakt hij de weg vrij voor juridische stappen”. BYAR pleit ook voor een kwijtschelding van de Congolese schulden aan België.

De groepering steunt de vraag om beelden van Leopold II te verwijderen. “Ons voorstel is om die beelden weg te halen en te vervangen door een nieuw standbeeld van de huidige koning, met duidelijke referenties naar de diversiteit in België vandaag. Zo zou er een standbeeld van koning Filip kunnen komen met achter hem diverse andere figuren, zoals een verpleegster en iemand met een afrokapsel”.

© CongoForum, 30.06.20

Bronnen : diverse Belgische kranten en persagentschappen

Beeld: koning Filip – bron: Belgische Monarchie