Privatisering haven van Matadi: meer dan 10.000 werknemers ex-Onatra dreigen werk te verliezen (CongoForum)

MATADI – Privatiseringen lijken in de mode in Congo. Diverse banken en mijnen werden verkocht, respectievelijk aan de Kenianen en de Chinezen. Nu komt de sector van het riviertransport in handen van de Franse groep Bolloré, die opereert via zijn partners, het Zwitserse MSC (Mediterranean Shipping Company) en de Qatarese Shipping Investment Group. Dat schrijft Alternance.cd.

In april 2022 ondertekenden de Congolese autoriteiten met MSC en Shipping Investment Group een concessieovereenkomst over de ontwikkeling, uitrusting en exploitatie van een containerterminal in de haven van Matadi. Die overeenkomst brengt de toekomst van SCTP (Société Commerciale des Transports et des Ports) en haar vele duizenden werknemers en gepensioneerden in gevaar, waarschuwt Alternance.cd. SCTP is het vroegere Onatra.

Deze eerste stap naar een privatisering van de activiteiten van ex-Onatra is een mogelijke valkuil voor president Félix Tshisekedi. Het Franse Bolloré exploiteert heel wat havens en spoorwegen in West-Afrika maar is daar terrein aan het verliezen. In veel Afrikaanse landen is het vertrouwen van leiders en bevolking in Frankrijk tanende. Bolloré tracht alternatieven te ontwikkelen. De groep verschuilt zich achter MSC om voet aan de grond te krijgen in de haven van Matadi, in ruil voor een huurcontract van 140 miljoen dollar en iets meer dan 6 miljoen dollar voor ontwikkeling.

Vrees voor sociale ramp

Gevreesd wordt dat de concessieovereenkomst de deur openzet naar een grote ontslagronde. Zowat 10.000 werknemers van SCTP kunnen hun baan verliezen, terwijl voor meer dan 13.000 gepensioneerde werknemers mogelijk een sociale ramp dreigt. De overnemer van de haven van Matadi is niet verplicht om het huidige personeel daar te behouden. Eventuele kosten vallen ten laste van het gewezen Onatra. Belangrijk om te weten is dat de haven van Matadi meer dan 85% van de inkomsten van SCTP levert.

Op 15 maart 2023 hadden de ministers Adèle Kayinda Mahina (Portefeuille), Marc Ekila Likombio (Vervoer) en Nicolas Kazadi (Financiën) een ontmoeting met de concessiehouder, vertegenwoordigd door David El-Bez. Ook de directeur-generaal van SCTP, Martin Lukusa Cibangu Panu, was erbij. Formeel zijn alle partijen naar verluidt ‘tevreden’ over de voorwaarden van de concessieovereenkomst die op 25 april 2022 werd ondertekend. De overeenkomst heeft een looptijd van 30 jaar. MSC neemt activa van SCTP over, verwerft een aantal rechten en krijgt en speciale belasting- en douaneregeling.

De concessiehouder wil in een eerste fase 6 miljoen dollar investeren in de ontwikkeling en uitrusting van de haven van Matadi. Verder is het de bedoeling om gedurende de gehele looptijd van de concessie 140 miljoen dollar aan SCTP te betalen.

Inkomstenverlies voor Congo

Een deskundige van de Hoge Raad voor de Portefeuille (CSP) zei tijdens een interview met Alternance.cd verontwaardigd te zijn. De afspraken met de concessiehouder zouden voor SCTP neerkomen op nog geen 389.000 dollar inkomsten per maand. Terwijl SCTP, ondanks de verouderde uitrusting in de haven, nu maandelijks circa 5 miljoen dollar inkomsten noteert. Door de haven over te dragen aan Bolloré en zijn partners koos de Congolese regering ervoor om maandelijks bijna 5 miljoen dollar minder inkomsten te realiseren, aldus de expert.

Een andere deskundige, die in opdracht van de Wereldbank meewerkte aan studies over de overheidsbedrijven in Congo, stelt dat de regering eigenlijk geen goede reden heeft om de haven van Matadi te privatiseren. Hij zegt dat de problemen in de haven eerder van bestuurlijke aard zijn, en niet van financiële aard. Die problemen vallen grotendeels onder de verantwoordelijkheid van de regering.

In 2012 kwam er onder impuls van premier Matata Ponyo een speciale ‘RLT-heffing’ (‘Redevance Logistique Terrestre’), bedoeld om het voormalige Onatra te helpen om spoorwegen en haveninfrastructuur te herstellen en moderniseren. “Tussen 2012 en 2015 leverde dat al 40 miljoen dollar op maar die middelen werden verkwist”, aldus een verbitterde ambtenaar bij het ministerie van Financiën.

In oktober 2021 gaf de regering aan de SCTP de toestemming om meer dan 12 miljoen dollar van de RLT-middelen voor andere doeleinden te gebruiken.

SCTP herstelde in 2013 met eigen middelen en diensten twee kades voor 5 miljoen dollar, terwijl de Wereldbank was uitgegaan van een inspanning van 40 miljoen.

Riskante gok voor Tshisekedi

De regering, die nu de haven van Matadi heeft aangeboden aan MSC, is zelf nog 207 miljoen dollar verschuldigd aan SCTP. Volgens een hoge ambtenaar bij het ministerie van Transport had premier Sylvestre Ilunga Ilunkamba aan SCTP de toestemming verleend om met een bank te onderhandelen over een vordering ter hoogte van dit bedrag. De Rawbank bleek bereid te helpen, maar alles raakte geblokkeerd als gevolg van politieke verdeeldheid.

De overdracht van de haven van Matadi aan buitenlanders is een operatie van groot kaliber. Onatra, nu dus SCTP, bestaat al 88 jaar. Het bedrijf ontwikkelde activiteiten in 17 provincies, drie zeehavens (Banana, Boma en Matadi) en verschillende rivierhavens. Er zijn multimodale transportdiensten, spoorverbindingen, riviertransporten en scheepswerven.

Sommige waarnemers denken dat Congo perfect in staat was om SCTP zelf te moderniseren. Maar nu worden activiteiten van dit bedrijf dus verkwanseld aan buitenlanders. Een parlementslid van de Union sacrée denkt dat president Félix Tshisekedi nog lang kritiek zal kunnen oogsten voor zijn deal rond de haven van Matadi, net zoals zijn voorganger Joseph Kabila nog altijd wordt geassocieerd met een heel omstreden megadeal met de Chinezen.

Onderzoekers van Alternance.cd zagen documenten die zwart op wit aantonen dat de haven van Matadi van 2012 tot 2019 in totaal ruim 938,4 miljoen dollar inkomsten noteerde.

Een financieel analist, ondervraagd door Alternance.cd, denkt dat SCTP de capaciteit had om de haven van Matadi zelf te moderniseren en personeelskosten, achterstallige lonen en andere kosten te blijven betalen. Ondanks het feit dat er omzetverlies was door private havens die sinds 2016 in Centraal-Kongo werden aangelegd.

Elders in Centraal-Kongo, in Banana, moet overigens een diepzeehaven worden gebouwd. Daarmee is een investering van 1 miljard dollar gemoeid.

© CongoForum, 31.03.23 (em)

Beeld – bron: Radio Okapi/John Bompengo