Koperexport uit Katanga: Angola en Tanzania strijden om marktaandeel (CongoForum)

LUBUMBASHI – Het tijdperk van de uitsluitend Congolese exportroute van koper via de spoorweg en de rivieren waardoor de SNCC (Société Nationale des Chemins de fer Congolais) en het voormalige ONATRA ooit de belangrijkste partners van de Gécamines waren, is duidelijk voorbij. Het ziet er immers naar uit dat deze uiterst lucratieve markt naar Angola of Tanzania zal gaan, twee landen die onbetwistbaar betrokken zijn bij de veiligheidskwestie in Oost-Congo, bericht Mediacongo.

Nochtans hoefde nog alleen maar de 125 km lange spoorlijn Ubundu-Kisangani te worden gemoderniseerd om de volledige Congolese route verder te kunnen behouden. Op deze manier had de SNCC het koper en andere ertsen kunnen afvoeren, eerst over de spoorlijn van het zuiden van Haut-Katanga en Lualaba naar Kindu, en daarna over de rivier van Kindu naar Ubundu. Daarna zou de Société des chemins de fer Uelé-Fleuve (SCFUF) het van Ubundu tot Kisangani overnemen.

Helaas is op dit traject de spoorbreedte van de in de jaren 1930 aangelegde spoorlijn slechts 0,6 meter, waardoor het spoor ongeschikt is voor de locomotieven van nu. Vanuit Kisangani had de ITB Kokolo van de SCTP (ex-Onatra) de ertsen naar de zeehaven van Matadi moeten brengen. Vandaag is het grote schip helaas omgevormd tot een drijvende polyvalente zaal, waarin trouwfeesten, rouwbijeenkomsten, enz. worden gehouden. Een andere route die op het punt staat failliet te gaan, is de Zuid-Afrikaanse route met de havens van Elizabeth en East London, die eind jaren negentig tot stand kwam.

Twee machtige rivaliserende bondgenoten

De invloed van Zuid-Afrika op de DR Congo nam af met de komst van Félix-Antoine Tshisekedi, De Congolese president zocht openlijk toenadering tot Angola, vooral om zijn macht te kunnen stabiliseren. Bovendien ziet hij Luanda als een veiligheidsgarantie tegen de expansionistische ambities van het Rwanda van Paul Kagame.

Maar ook Tanzania is een regionale macht. De Tanzaniaanse militaire interventie in 2013 was doorslaggevend om het elan van de M23-rebellen te temperen. Tanzania heeft dan ook veel invloed binnen de EAC, de Gemeenschap van Oost-Afrikaanse Staten, waarvan de troepen nauwgezet proberen een niemandsland rond Goma te creëren om zodoende een bloedige botsing tussen de FARDC en de M23 te voorkomen. De vraag is echter voor hoe lang?

Dar es Salaam wil graag profiteren van de overproductie van koper in Katanga en Zambia. Op 2 oktober 2023 legden de Zambiaanse president Hakainde Hichilema en zijn Congolese ambtgenoot Félix Tshisekedi de eerste steen voor een brug over de Luapula-rivier. Een belangrijke stap in de aanleg van een weg die via Zambiaans grondgebied DR Congo met Tanzania zal verbinden en de doorvoertijd voor de Congolese en Zambiaanse export van koper en kobalt, twee metalen die essentieel zijn voor de energietransitie, aanzienlijk zal verkorten.

Volgens GED Africa, het bedrijf dat het project beheert, kan dit in vergelijking met de bestaande route de af te leggen afstand met meer dan 240 km verminderen. In een verklaring bij Bloomberg zegt het bedrijf uit Mauritius dat er een investering van 850 miljoen dollar nodig is voor de werkzaamheden die drie jaar in beslag zullen nemen. GED Africa is van plan daartoe 30% uit eigen middelen te halen en de rest te financieren via leningen van de Trade and Development Bank (TDB), een grote ontwikkelingsbank die actief is in Oost- en Zuidelijk Afrika, en de African Finance Corporation.

Vorig jaar werd de DR Congo de op twee na grootste koperproducent ter wereld, met 2,3 miljoen ton, tegenover 1,8 miljoen ton in 2021. Zambia streeft ernaar om in de komende tien jaar 3 miljoen ton koper per jaar te produceren, tegenover minder dan een miljoen ton in de afgelopen jaren.

Dar es Salaam

De haven van Dar es Salaam, waar zakken Congolees koperzout met bestemming China worden gelost, werd tijdens het koloniale tijdperk gebouwd met geld van Congo. De haven bleef Congolees bij de onafhankelijkheid en werd pas in 1971 door de Tanzaniaanse president Julius Nyerere genationaliseerd. Toen ze voorzitter was van ANEP, de overkoepelende organisatie voor portefeuillebedrijven, legde Carole Agito, toen ‘ceo’ van SONAS, de kwestie weer op tafel en eiste ze dat Tanzania aan Gécamines, waarvan fondsen waren gebruikt om de Tanzaniaanse haven te bouwen, een compensatie zou betalen. Maar Agito kreeg weinig steun van de regering en de zaak liep vast.

Ondertussen oefent Luanda druk uit op Kinshasa om het spoornetwerk te moderniseren dat Lualaba verbindt met het Angolese netwerk dat naar de haven van Lobito leidt. Europese en Amerikaanse fondsen zijn ingezet om de Lobito-corridor, een spoorlijn die Zambia en Congo verbindt met de internationale markten via de haven van Lobito in Angola, nieuw leven in te blazen.

Het feit dat het Westen zich ermee bemoeit, betekent dat de oorlog tussen de grote belangen zich uitbreidt tot buiten de regio. Guy de Keyser, manager van het bedrijf COGEDEV, dat ten tijde van 1+4 -presidentschap de opdracht kreeg om een studie uit te voeren naar de buitenlandse handel van Congo, zei: “Vergis je niet, het Westen zal Congo nooit overlaten aan de genade van de Chinezen”. Toch had Tshisekedi de Congolezen in de onderhandelingen met de Chinezen over de aandelen van de staat in Sicomines aangeraden om de eeuwige Chinees-Congolese vriendschap niet op te offeren. Afwachten dus.

© CongoForum, 18.10.23 (em)

Beeld – bron: Eddy Merveillie